ΟΙ ΝΕΚΡΟΙ ΤΟΥ 1940

Αγνωστος ο τόπος ταφής χιλιάδων νεκρών Ελλήνων μαχητών του ‘40
Οι αρχαίοι Αθηναίοι καταδίκασαν τους νικητές της ναυμαχίας των Αργινουσών επειδή δεν περισυνέλεξαν τα πτώματα και δεν έθαψαν τους νεκρούς τους. Αυτά, όμως συνέβησαν στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου. Στη διάρκεια του ελληνοιταλικού πολέμου σκοτώθηκαν 11.911 Έλληνες Αξιωματικοί και στρατιώτες. Απο αυτούς οι 7.942 έπεσαν στην Κλεισούρα, τους Βουλιαράτες, την Κορυτσά, το Πόγραδετς, το Αργυρόκαστρο ελάχιστοι όμως είναι ενταφιασμένοι σε κάποιο νεκροταφείο. Τα οστά των στρατιωτών του ελληνοαλβανικού μετώπου είναι εγκαταλειμμένα σε πλαγιές, βουνά και δάση. Εξήντα τέσσερα χρόνια μετά απο εκείνες τις ένδοξες για την Ελλάδα ημέρες και δεκατέσσερα, απο το άνοιγμα των συνόρων με την Αλβανία ελάχιστοι είναι εκείνοι που ασχολούνται με τους ήρωες του έπους του '40, την περισυλλογή των οστών και τον ενταφιασμό τους σε κάποιο νεκροταφείο.

Στους Βουλιαράτες υπάρχει το μοναδικό ελληνικό νεκροταφείο. Βρίσκεται εκεί όπου το 1940 ο ελληνικός στρατός είχε δημιουργήσει ένα νοσοκομείο εκστρατείας. Στον περίβολο του άλλοτε νοσοκομείου ενταφιάστηκαν 68 άτομα. Τα τελευταία χρόνια στους Βουλιαράτες συγκεντρώθηκαν οι σωροί άλλων 130 πεσόντων οι οποίες και ενταφιάστηκαν. Όμως στην ευρύτερη περιοχή, σύμφωνα με τα στοιχεία που υπάρχουν, σκοτώθηκαν περισσότερα απο 1000 άτομα.
Στην Κλεισούρα και την Πρεμετή δόθηκαν οι σκληρότερες μάχες και σκοτώθηκαν περισσότεροι απο 2.500 στρατιώτες. Στο Ναό του Ευαγγελισμού ο οποίος χτίστηκε απο τον Αρχιεπίσκοπο Αλβανίας κ. Αναστάσιο το 1996 συγκεντρώθηκαν μέσα σε οστεοφυλάκια οι σωροί 294 θυμάτων και τοποθετήθηκαν στο γυναικωνίτη.

Στο Τσιφλίκ κοντά στην Κορυτσά ο Αρχιεπίσκοπος κ. Αναστάσιος χτίζει Ναό. Εκεί θα δημιουργηθεί ένα κοιμητήριο στο οποίο αναμένεται να ενταφιαστούν πολλοί απο τους εκατοντάδες Έλληνες στρατιώτες που βρίσκονται εγκαταλειμένοι στην ευρύτερη περιοχή. Στο Πόγραδετς, κοντά στην Κορυτσά, έπεσαν μαχόμενοι 3.000 Αξιωματικοί και στρατιώτες. Δέχθηκαν το σφυροκόπημα των Ιταλικών πυροβολαρχιών.

Στο Δέλβινο σχεδιάζεται η δημιουργία ενός κενοτάφιου μαζί με μνημείο τα οποία θα βρίσκονται δίπλα απο το Ναό του Ευαγγελισμού.

Η σφοδρή χιονόπτωση, οι διαρκείς μάχες, οι εκατοντάδες τραυματίες και η έλλειψη κατάλληλης προετοιμασίας δεν επέτρεψαν στους Έλληνες φαντάρους να μεταφέρουν τους νεκρούς συμπολεμιστές τους στην πατρίδα.

Δεκατέσσερα χρόνια μετά το άνοιγμα των συνόρων με την Αλβανία η ανάπαυση των ηρώων του '40 σε ένα τόπο φαίνεται οτι παραμένει εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση. Πότε οι αντιρρήσεις των Αλβανών και πότε η αδιαφορία των αρμοδίων παραγόντων της Ελλάδος δεν επέτρεψαν τη δημιουργία νεκροταφείων.

Αντίθετα η Ιταλοί με μία συμφωνία που πέτυχαν με τα Τίρανα κατάφεραν να συγκεντρώσουν την δεκαετία του '70 όλες τις σωρούς των στρατιωτών τους τις οποίες και μετέφεραν στην πατρίδα τους.

Όταν ο κ. Αναστάσιος εξελέγη Αρχιεπίσκοπος Τιράνων και πάσης Αλβανίας επισκέφθηκε όλες τις περιοχές στις οποίες έπεσαν μαχόμενοι Έλληνες στρατιώτες. Όσοι τον ακολούθησαν σ΄ εκείνα τα ταξίδια θυμούνται τον κ. Αναστάσιο να στρέφει το βλέμμα στα βουνά και να ψάλει την νεκρώσιμη ακολουθία. Γνώριζε οτι εκεί βρίσκονταν χιλιάδες Έλληνες φαντάροι στην πλειονότητα τους Ορθόδοξοι. Και όπως λέει σ΄ όλους όσοι τον συνοδεύουν στις περιοδείες του «το ποίμνιο μου είναι όλοι οι Ορθόδοξοι που βρίσκονται στην Αλβανία είτε είναι ζώντες είτε κεκοιμημένοι».

Οι μόνοι που δεν ξέχασαν αυτούς τους ήρωες ήταν οι μανάδες και οι συγγενείς τους οι οποίοι δεν μπόρεσαν να κηδεύσουν τους νεκρούς τους. Το 1994 στο αεροδρόμιο των Ιωαννίνων εκτυλίχθηκαν συγκινητικές στιγμές όταν δύο γυναίκες απο τα Ζαγορογόρια πλησίασαν τον Αρχιεπίσκοπο κ. Αναστάσιο και του προσέφεραν τα χρήματα που συγκέντρωσαν απο την σύνταξη που τους έδινε ο στρατός για τον αδελφό τους που σκοτώθηκε στην Αλβανία. Το μόνο που ζήτησαν απο τον Αρχιεπίσκοπο ήταν να αφήσει λίγα λουλούδια στον τάφο του και όπως του είπαν, αυτή ήταν η τελευταία εντολή που τους έδωσε η μητέρα τους η οποία συγκέντρωνε τα χρήματα της σύνταξης του γιου της για να μπορέσει κάποια στιγμή να επισκεφθεί τον τάφο του.

Ο Ευστάθιος Καλόγηρος είναι ένας απο τους 7.942 νεκρούς της Αλβανίας. Ήταν 34 χρόνων όταν άφησε την τελευταία του πνοή στο Σ4 Νοσοκομείο Διακομιδής στο Κούταλι της Πρεμετής. Στην Άμφισσα όπου γεννήθηκε ζούσε η έγκυος γυναίκα του και η δίχρονη κόρη του, η Αργυρώ.

Για την κ. Αργυρώ Μάρκου και την μικρότερη αδελφή της την κ. Ευσταθία Δελενίκα η ανεύρεση του πατέρα τους αποτελούσε όνειρο ζωής. Η κ. Μάρκου το μόνο που θυμάται απο τον πατέρα της ήταν η επίσκεψη στο σπίτι του στην διάρκεια κάποιας ολιγοήμερης άδειας που του έδωσε ο στρατός. Δεν τον πλησίαζα, λέει στο «Βήμα» «γιατί φοβόμουν αυτόν τον άγνωστο άνδρα με την χλαίνη». Η κ. Δελενίκα δεν τον γνώρισε ποτέ. Γεννήθηκε λίγους μήνες μετά το θάνατο του πατέρα της γι αυτό και της έδωσαν το όνομα του. Αυτό όμως δεν εμπόδισε τις δύο αδελφές να φτάσουν ως την Αλβανία.

Τον Απρίλιο έλαβαν την μεγάλη απόφαση. Πήγαν στο Κούταλι. Ο ιερέας του χωριού γνώριζε απο τους γονείς του που βρισκόταν το Σ4 νοσοκομείο διακομιδής. Πήρε τις δύο αδελφές και τις συνόδευσε στους πρόποδες του λόφου όπου ο ελληνικός στρατός είχε εγκαταστήσει πρόχειρα ένα νοσοκομείο. Εκεί που κάποτε ήταν η αυλή του νοσοκομείου, λέει η κ. Μάρκου βρισκόταν ένας τάφος επτά ατόμων. Ενας απ αυτούς του επτά ήταν ο πατέρας μου. «Ζήτησα να γίνει εκταφή και τεστ DNA όμως τα χρήματα που πρέπει να δαπανήσω είναι πολλά. Έστειλα επιστολή στο υπουργείο Εθνικής Άμυνας και στον έλληνα στρατιωτικό ακόλουθο στα Τίρανα και τους ενημέρωσα για το που βρίσκεται ο πατέρας μου, ο στρατιώτης του 10ου Λόχου του 34ου Συντάγματος Πεζικού του Ελληνικού Στρατού».

Κάθε χρόνο, τέτοια μέρα, προσθέτει η κ. Μάρκου, «πάνε στη Βουλιαράτι και κάνουν μνημόσυνα και μιλάνε για τους ήρωες του '40. Όμως εκεί βρίσκονται ελάχιστοι θαμμένοι. Οι περισσότεροι είναι πεταμένοι σε κάποια βοσκοτόπια. Οι αγελάδες και τα αιγοπρόβατα τους πατάνε, τους μολύνουν. Ποιος ενδιαφέρετε για αυτούς του ήρωες; Τρίζουν τα οστά τους κάθε φορά που ακούν τα λόγια των εκπροσώπων της πατρίδας. Ο Αρχιεπίσκοπος κ. Αναστάσιος προσπαθεί. Τι μπορεί να κάνει όμως μόνος του, χωρίς βοήθεια. Περιμένουμε όλοι την δικαίωση των ηρώων. Πρόσφατα ήρθε στην Ελλάδα ο κ. Νάνο και δεν ακούσαμε τίποτε για τους νεκρούς μας. Τα μέσα ενημέρωσης είπαν οτι η Αλβανική και η Ελληνική ηγεσία συζήτησαν για τις περιουσίες και λοιπά θέματα. Η εκταφή όμως των νεκρών μας δεν είναι λοιπά θέματα. Είναι θέματα που περιμένουν δικαίωση για να καμαρώνουμε στις εξέδρες και να χτυπάμε παλαμάκια».

Ο Δήμος Άμφισσας πρόσφατα ονόμασε έναν απο τους δρόμους της πόλης, έστω και αν βρίσκεται μακριά απο το σπίτι των δύο αδελφών οδό Ευσταθίου Μάρκου. Όμως αυτές οι δύο γυναίκες όπως η Αντιγόνη του Σοφοκλή θέλουν να δουν τον αγαπημένο τους νεκρό να αναπαύετε σ΄ έναν τάφο έστω και αν δεν είναι σε θέση να γνωρίζουν ποιος απο τους επτά του νοσοκομείου διακομιδής είναι ο πατέρας τους...
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΟ ΒΗΜΑ